Hang

De Hang is een relatief nieuw percussie-instrument dat bestaat uit twee op elkaar geplaatste sferische schalen van staal. Het instrument wordt met de handen bespeeld worden terwijl men het meestal tussen de benen of in de schoot plaatst. De Hang is ontstaan na een onderzoek door Sabina Scharer en Felix Rohner van de firma PANart naar de steel pan (ontstaan in Trinidad en Tobago) en vele andere slaginstrumenten (Gong , Gamelan, Drums, Bells, Ghatam, …). In het midden is er een basnoot (Ding) die omgeven wordt door zeven tot acht harmonische noten. Door verschillende hand- en vingertechnieken kan men hierdoor dus een ritmische melodie spelen. Het instrument heeft een diameter van 53 cm, een hoogte van 24 cm en weegt nog geen vier kilo. In het jaar 2000 had de Hang zijn eerste introductie in Bern, Zwitserland (Hang betekent hand in het dialect van Bern).

Steeldrum              Gatham                          Gamelan               Koebel            Gong

Sabina Schärer and Felix Rohner maakten 20 jaar lang steeldrums. In het proces om de ‘pitch retention’ te verbeteren ontwikkelden zij een nieuw soort plaatstaal. Ze noemden het ” PANG-metal* “. Werkend met dit ‘high-energy’ materiaal, bracht het hun steeds meer en meer naar de essentie van ‘metaalgeluid’ . Het onthulde hun zowel de chaötische als de harmonische aspecten.. Ze begonnen andere metalen instrumenten te bestuderen en door ‘reverse engenering’ hun akoestiek te begrijpen. Hieruit groeide het PANG instrumentarium, de sporen van een zoektocht die liep van de steeldrum naar de koe-bel, dan naar de gong, de gamelan, de cymbaal en de drum en geëindigd bij de HANG, de samensmelting van ritme en melodie.

Omstreeks het millenium bracht een percusionist een bezoek aan Sabine en Felix omdat hij zijn steeldrum wilde laten stemmen. Hij vertelde hun over zijn gathams* en tijdens volgende bezoeken bespeelde hij deze voor hun. De gatham is een pot van klei, keramiek, in de vorm van een bolle vaas. Deze wordt met de handen en vingers bespeelt en dat trok de aandacht van deze instrumentmakers. Hij bespeelde drie verschillend gestemde gathams tegelijk en merkte daarbij op dat hij wel een veel groter bereik wilde in tonatie en klank en volume. Rondlopend in de workshop van Panart bespeelde hij veel van de reeds ontstane klankobjekten met zijn blote handen in plaats van met mallets of stokken zoals in de steeldrum traditie. Toen ze dit zagen doken ze de werkplaats in en haalden daar 2 halve metalen bollen uit de kast waarvan één al 7 toondeuken had gekregen. Ze plakten de twee helften aan elkaar en dat veranderde daarmee in een geluidsbol waarin het geluid zich leek te versterken.

Dit instrument vond onmiddellijk ‘resonantie’ bij veel muzikanten. Hierdoor verrast, begonnen zij alle kennis en ervaring die ze gedurende de jaren hadden opgedaan, in het ontwerp uit te werken. Met de blote hand op plaatstaal spelen ontwikkelde zich tot een gehele nieuwe manier van muzikale expressie en daagde hun uit. Het verlangde een correcte harmonische stemming, ‘evenwicht in complexiteit’ en een gemakkelijke bespeelbaarheid. Het vinden van de juiste plaatstaal dikte, de ontwikkeling van de noodzakelijke gereedschappen en machines, de intergratie van de binnen ruimte van de Hang naar het muzikale concept, en de manier waarop de twee helften zijn verbonden, dat nam allemaal veel tijd. In de lente van 2001 introduceerden Sabine en Felix de Hang op de Frankfurt Music Fair;

 1e generatie Hang (2001 – 2005).

“Hang” , betekent “hand” , in het dialect van Bern (Zwitserland) .De eerste instrumenten die werden gemaakt gingen voornamelijk naar percussionisten. In het centrum van de Hang werd een diepe toon gestemd die een kwart lager was gestemd dan de laagste van de 8 omringende pentatonisch gestemde noten. Dit centrale toon gebied werd de “Ding” genoemd. En de bas toon die voornamelijk door de onderzijde wordt geresoneerd, de “Gu”. De kleur van het instrument is als getemperd staal en de bolling van de Ding werd als een spiegel gepolijst, even als de glooiing van de Gu ring. De randen van de toonvelden werden gemarkeerd zoals gewoonlijk bij steeldrums. In het midden van elk ‘toondeukje’ zat nog een puntje van metaal vanwege het fabricageproces. De verkoopprijs was tussen de € 200,- en € 300,- Een beter inzicht in het materiaal en een dieper begrip van het stemproces bracht hun bij de volgende stap. Nu bleken ze in staat om akkoorden te creëren met Bb3, C4 of C#4 als basis toon. De “Ding” (centrale toon) vereiste een nieuwe ‘warmte’ te krijgen wanneer die werd gestemd naar G3, F#3 of F3. De wereld van toonladders werd steeds groter. Uiteindelijk maakten ze 45 verschillende toonladders vanuit de verschillende wereldculturen en andere werden speciaal gemaakt naar de wensen van de muzikant. Dankzij de nieuwe gereedschappen waren ze in staat om beter de bolling naar binnen te stansen in het toongebied, en de eerst noodzakelijke aftekening van dit gebied en ook het metalen ‘tepeltje’, weg te laten. De prijs was nu € 460,– De meeste van deze Hanghang* werden via muziekwinkels verkocht. Binnenin het instrument is een sticker aangebracht waarop het serienummer (1 – 4300) en een handtekening van één van de makers zichtbaar is; F.Rohner of S.Schärer. Hanghang* = meervoud van Hang.

 

 

 Low Hang (2005).

Met de introductie van de ‘Low Hang’ kwamen de makers tegemoet aan de vraag naar een dieper geluid. Lagere tonen hebben grotere toonvlakken nodig. En grotere toonvlakken vereisen een nog grotere controle over spanningen binnen het metaal. Het verhitten van het instrument, verschillende malen in een oven, leidde tot een grotere stabiliteit van de toonvelden en een gelijkmatiger geluidscurve ontwikkeling. De Low Hang heeft zeven of acht noten in de tooncircel. De ‘Ding’ van deze Hang is tevens de basistoon van de toonladder en gestemd in F3, E3 of Eb3. De prijs was € 590,–

 

 

 Gudu Hang (2004-2007).

In samenwerking met een oriëntaalse percussionist werd de ‘Gudu Hang’ ontwikkeld. Er werd een tweede opening gecreëerd om een groter variëteit van klank uit de onderste sfeer te kunnen halen. Wanneer er een houten ring ,‘Dum’ in de ‘Gu’ opening wordt geplaatst dan resoneert die een hele vijfde lager. De tweede opening, ‘Du’ kan worden gesloten met behulp van een magnetisch schijfje.

 

 Een nieuwe generatie (2006 – 2007).

 

In de lente van 2006, nadat ze zoals gewoonlijk de winter gebruiken voor onderzoek i.p.v productie, brachten de Hangmakers een Hang met een nog hogere geluidskwaliteit. De toonkleur was verbeterd door brons in de buitenste laag van het metaal te verwerken. Met de nieuw ontwikkelde beschermkoffer kostte dit instrument € 600,-. De Ding, nu gestemd in D3, activeert de geluidskamer naar D2, wanneer je het instrument op je benen bespeeld. De tooncircel heeft zeven of acht toonvelden met een bereik van A3 tot D5. Een bronzen ring werd ter bescherming om de buitenste rand aangebracht. Omdat sommige toonladders simpel beter tot een harmonischer geheel kwamen in de geluidskamer van de Hang werd het assortiment verkleind tegen het eind van 2007. Hierna werd de nek van de ‘Gu’ naar D5 gestemd en vloeit zowel vorm als geluid naar het binnenste van de Hang. Het geluid van dit instrument is daarmee enorm aan klankleur toegenomen. Ook de oriëntatie van de toonvlakken veranderde in positieve zin. Alle instrumenten van deze generatie werden allen verkocht vanuit het ‘HangHaus’, alleen op uitnodiging. Ze zijn gegraveerd met de handtekening van beide makers en een serienummer (001-0826) . De prijs was samen met een opnieuw ontwikkelde reiskoffer € 880,–

 

 De Intergral Hang (2008 – 2010).

De vele atmosferische lagen hebben een D2 als donker centrum, de resonantie frequentie van de binnenste kamer. De Ding is naar D3 gestemd en wordt omring en ondersteund door zeven noten. A3, Bb3, C4, D4, E4, F4, A4. Deze toongebieden zijn zones van harmonische orde. De iets ovale vorm past comfortabel op de benen. Met de laagste tonen naar de buik gericht is hij het fijnst te bespelen. Het speelgebied heeft de kleur van getemperd staal, de koepel is geborsteld met brons en daarna gelakt. Op de rand van de Hang is gegraveerd; PANart, Rohner, Schärer, productiedatum en serie nummer beginnend met ‘H’. Met zijn nieuwe ‘hardcase’ werd deze in 2008 voor € 1200,– verkocht aan een zeer klein groepje mensen.

 

 De Free Intergral Hang (2010/2013).

De Ding op de Free Integral Hang heeft 3 “lagen”. Weliswaar in dezelfde stemming als de Integral Hang maar in tegenstelling tot de vorige Hanghang, is de Free Integral Hang gestemd zonder het gebruik van stemapparatuur. Dit zorgt ervoor dat deze Hang bijzonder lastig te combineren is met andere instrumenten en zelfs andere Hanghang. In het voor- en najaar van 2010 hebben alle gemaakte Free Integral Hanghang hun (uitsluitend Europese) eigenaar gevonden.

De Free Integral Hang is inmiddels ook in 2012 weer uitverkocht. In tegenstelling tot in 2010 zijn er dit jaar diverse mensen van buiten Europa uitgekozen om een Hang te mogen kopen. PANArt heeft laten weten dat het op het moment geen zin heeft een brief te sturen met het verzoek voor een Hang. De winter gebruiken ze om de Hang verder te ontwikkelen.

Eind 2013 kwam het hoge woord eruit; PANArt stopt met het maken van de Hang. De Free Integral Hang is de laatste generatie van de Hang geweest. PANArt gaf aan verder te gaan met het ontwikkelend van geluidsculpturen in de vorm van de Gubal. Omdat deze site in het teken staat van de Hang zal ik het verder niet over de Gubal hebben. Ik vind het jammer dat PANArt deze keuze heeft gemaakt, het geluid van de Gubal raakt me niet zo.

 

Advertentie